به نام خدا

با سلام و نثار دعای خیر

آسیب شناسی خانواده (به مناسبت روز خانواده)

هر جزء هوشمند در هستی دارای هویتی است که جایگاه و اهدافش بر اساس آن تعریف میشود هر مجموعه و تشکیلاتی نیز دارای هویتی است که به آن «هویت سازمانی» میگوییم هویت سازمانی زمانی مفهوم می یابد که برای آن مجموعه و اهدافش تعریفی وجود داشته باشد. هر تشکیلاتی که فاقد این تعریف و بدون هویت سازمانی باشد، دیر یا زود، محکوم به فنا است.

هویت هر فرد در دو بخش قابل تعریف است. هویت کمّی و عقلانی که حاصل عقل معاش و مربوط به کسب منافع مادی است و هویت کیفی و بصیرتی که با درک چرایی‌ها و اهداف زیستن به دست می آید. امروزه بسیاری از انسان‌ها هویت عقلانی خود را پیدا کرده‌اند؛ ولی به هویت بصیرتی و معرفتی خود دست نیافته‌اند. به همین دلیل، روابط آنها با یکدیگر بر اساس منفعت طلبی ناشی از عقل گرائی صرف (نه بر پایه‌ی معرفت)، شکل گرفته است.

امروزه بشر در معرض صدمات ناشی از این پدیده فرهنگی قرار دارد و روابط خانوادگی او نیز تحت تأثیر آن واقع شده است.

هویت یک خانواده به عنوان تشکیلاتی هدفمند تابع عوامل زیر است:

۱– تعریف افراد تشکیل دهنده‌ی خانواده از خود

۲– تعریف ارتباط بین افراد تشکیل دهنده‌ی خانواده

۳- تعریف اهداف تبیین شده برای کل مجموعه (خانواده)

به عبارت دیگر هویت خانواده وابسته به هویت افراد خانواده و هویت افراد خانواده وابسته به درک آنها از خود، هستی و خالق است. بنابراین خانواده‌ی سالم و به دنبال آن جامعه سالم وقتی وجود خواهد داشت که در درجه‌ی اول انسان به رسالت خود در هستی پی ببرد.

به عنوان یک اصل هر گاه خانواده به جُز در مسیر یک «حرکت حُبی کمال طلبانه» دیده شود، به تاریخ انقضاء خود رسیده است با حاکمیت ملاک‌های صرفا عقلی و مجازی ازدواج به معامله ای تبدیل میشود که در آن هر یک از طرفین تلاش میکند که تا حد امکان از آن سود برد؛ زیرا «عقل آن جوید کز آن سودی برد».

در این صورت ادامه ی زندگی، مشروط به حفظ منافع طرفین است و چون با گذشت زمان تغییر سطح و نوع نیازمندیها اجتناب ناپذیر است و توان پاسخ به آنها حتمی نیست، زندگی مشترک مسالمت آمیز به تاریخ انقضاء خود میرسد و تنها عواملی از قبیل ترس از قانون، بیم از دست دادن منافع مادی، پایبندی به رسوم و سنتها، نگرانی از قضاوت دیگران و یا دغدغه خاطر برای فرزندان مانع از هم پاشیدن این کانون خواهد شد. اما این عوامل باز دارنده تنها قادر به حفظ شکل ظاهری خانواده هستند؛ نه باعث تداوم کیفی و حقیقی آن. بنابراین، در روابط خانوادگی تضاد همراه با وانمود سازی، سرکوب و سازش جایگزین روابط سالم ذهنی- عاطفی و باعث ایجاد انواع تنشها و بیماری ها می‌شود علاوه بر این، آمار و گزارشات مربوط به طلاق حاکی از این است که عوامل بازدارنده ی فوق، در بسیاری از موارد حتی در حفظ ظاهری نظام خانواده تأثیر کافی ندارند.

روند افزایشی آمار طلاق نشان میدهد باورهای مطلوب و مورد تأیید درباره ی خانواده نهادینه نشده‌اند و به عنوان باورهای صرفا ذهنی فاقد ماندگاری و تأثیرگذاری کیفی و در نتیجه فاقد ارزش لازم هستند.

امروزه در جوامع پیشرفته، با عدم رویکرد مثبت به تشکیل خانواده و پذیرش ازدواجهای مقطعی و کوتاه مدت مواجه هستیم که با انگیزه گذران زندگی مورد توجه قرار میگیرد و از منظر عقل مصلحت اندیش و منفعت طلب کاملا توجیه منطقی دارد. به این ترتیب، تشکلی که می توانسته است بر اساس طرح هوشمندانه ی الهی، عامل کمال انسان باشد، به عاملی ضد کمال تبدیل شده است و میرود که به کلی از متن زندگی بشر حذف شود.

طبق دیدگاه «عرفان کیهانی»، هدف غایی از خلقت و حضور انسان در هستی رسیدن به کمال از طریق «درک وحدت» است. بر اساس این هدف انسان در مقطعی از سیر کمالی که زندگی کنونی ما در آن سپری میشود وجود دو جنسیت را تجربه می کند تا از طریق به هم پیوستن دو فرد از دو جنس مخالف به یکدیگر، درک یکتایی که لازمه ی تعالی است در مقیاس کوچکی تجربه شود.

به طور کلی، اساس تشکیل خانواده رسیدن به محوری مشترک میان افراد خانواده است که طبق روابطی تعریف شده به دست می آید و آنها بر مبنای آن (با درک وحدت در کوچک ترین مقیاس ممکن) میتوانند زمینه را برای درک وحدتی عظیم فراهم کنند. با این دیدگاه ازدواج کامل کننده ی دو فردی خواهد بود که با هم ازدواج می کنند؛ نه این که فقط برای رفع نیازهای غریزی و یا تولید نسل باشد. در چنین ازدواجی، دوستی تبادل عاطفه و تجربه ی یکی بودن جمع است؛ در حالی که در رابطه ی بین دو دوست همه ی اینها وجود ندارد.

این ازدواج در جهت کمال است و هر آنچه که ما را به کمال نزدیک کند، عبادت است. یعنی از آن جا که تشکیل خانواده و قبول زندگی مشترک (ایجاد کانونی که شرایط عملی درک وحدت را مهیا کند) فرایندی کمال طلبانه است عبادت محسوب میشود؛ اما به دلیل این که هم در نگاه سنتی و هم در نگاه مدرن به ازدواج، تعریفی از این ماهیت کیفی خانواده ارائه نشده، همواره «تقدس ازدواج» پوشیده مانده است.

برای آن که هویت کیفی و معنوی ازدواج و خانواده از نو تعریف شود، تلاش فرهنگی عظیم و ریشه داری ضرورت دارد. در عرفان کیهانی حلقه که نگرشی «خدا محور- خدا محور» است، این هویت در شکل کمال گرایانه ای مد نظر قرار دارد در این نگرش، انگیزه ی ازدواج، «قرب الی الله» و به جا آوردن رسالت بندگی و نه فقط رفع نیاز جنسی، مادی و… است و از این جهت است که ازدواج تقدس می یابد. خانواده ای که پایه و اساس آن «قرب الی الله» باشد مشمول «فیض الهی» میشود و این فیض در مراتب و مراحل مختلف زندگی، از جمله در پرورش فرزندان تأثیرگذار خواهد بود.

…

بنیانگذار مکتب «عرفان کیهانی حلقه»: محمد علی طاهری
بخشی از مقاله آسیب شناسی خانواده از منظر دیگر